Giezel (Trichodina, Chilodonella, Costia) in het Zoetwateraquarium

1. Inleiding: Wat is Giezel?

Giezel is een verzamelnaam die aquarium- en vijverhouders gebruiken voor een parasitaire huidziekte bij zoetwatervissen. De aandoening wordt veroorzaakt door eencellige, microscopisch kleine parasieten, waarvan de bekendste soorten zijn:

• Trichodina
• Chilodonella
• Costia (Ichthyobodo necatrix)

Deze parasieten hechten zich aan de huid en soms ook aan de kieuwen van de vis. Giezel veroorzaakt schade aan de slijmhuid, wat leidt tot ademhalingsproblemen, stress en in ernstige gevallen de dood. Omdat de ziekte vaak algemene symptomen geeft, wordt giezel vaak pas in een later stadium herkend.

2. Oorzaak en Ontstaan van Giezel

De parasieten Trichodina, Chilodonella en Costia zijn normaal gesproken in geringe aantallen aanwezig in aquaria zonder direct problemen te veroorzaken. Ze worden pas een bedreiging wanneer de weerstand van de vis verzwakt is.

Belangrijkste oorzaken:

• Slechte waterkwaliteit: Ammoniak, nitriet of nitraat te hoog, onvoldoende zuurstof.
• Temperatuurschommelingen: Plotselinge daling of stijging van temperatuur.
• Stress: Overbevolking, ongeschikte medebewoners, vervoer, verkeerde voeding.
• Verzwakte weerstand: Door eerdere ziekten of verwondingen.
• Besmetting via nieuwe vissen: Inbrengen van besmette vissen zonder quarantaine.

De parasieten gedijen bij lage weerstand en vermenigvuldigen zich snel onder slechte omstandigheden.

3. Symptomen van Giezel bij Vissen

De symptomen van giezel zijn vaak subtiel in het begin, waardoor de ziekte makkelijk over het hoofd wordt gezien. Naarmate de infectie vordert, worden de verschijnselen duidelijker.

Typische symptomen:

• Witte, grijze of blauwe waas over het lichaam (beschadigde slijmhuid)
• Snelle kieuwbewegingen of hijgen bij het wateroppervlak (kieuwaantasting)
• Afzonderen van de groep, sloom gedrag
• Schuren langs stenen, hout of de bodem (de vis probeert jeuk te verlichten)
• Verminderde eetlust
• Samengeknepen vinnen, lusteloosheid
• Bij jonge vissen of kleine soorten: hoge sterfte

4. Verschillen tussen Trichodina, Chilodonella en Costia

5. Gevolgen voor de Gezondheid van de Vis

De parasieten voeden zich met de slijmhuid en beschadigen de huid en kieuwen. Dit heeft verschillende gevolgen:

• Verlies van de beschermende slijmlaag → verhoogde kans op bacteriële infecties (zoals vinrot)
• Ademhalingsproblemen door beschadigde kieuwen
• Stress, verminderde weerstand → vatbaarder voor andere ziektes (zoals schimmel, witte stip)
• Bij uitblijven van behandeling: sterfte, vooral bij jonge of zwakke vissen

6. Diagnose van Giezel

Hoewel de symptomen een sterke aanwijzing kunnen geven, is een microscopisch onderzoek de enige zekere manier om de parasiet vast te stellen. Een afstrijkje van huid of kieuwen toont de aanwezigheid van Trichodina (ronddraaiend wiel), Chilodonella (traag bewegend) of Costia (vaak stilstaand, moeilijk te zien).

Bij twijfel wordt giezel in de praktijk vaak behandeld op basis van symptomen omdat microscopisch onderzoek niet voor iedereen toegankelijk is.

7. Behandeling van Giezel

Stap 1: Verbeter de leefomstandigheden

• Controleer waterwaarden (ammoniak, nitriet, nitraat, pH, temperatuur).
• Ververs 30-50% van het water.
• Zorg voor goede zuurstofvoorziening en filtratie.

Stap 2: Medicamenteuze behandeling

Effectieve middelen tegen giezel zijn bij de betere aquariumwinkels te koop:

Bekende medicijnen:

• Esha 2000 (breed inzetbaar tegen huidparasieten)
• Sera Costapur
• JBL Punktol Plus 125
• Colombo FMC-50 (bij gecombineerde schimmel/witte stip/giezel)
• Kaliumpermanganaat (bij hardnekkige gevallen, vereist ervaring)

Belangrijk: Verwijder actieve kool uit het filter tijdens de behandeling en verhoog de beluchting.

Stap 3: Ondersteun het herstel

• Verlaag tijdelijk de temperatuur niet te drastisch; sommige parasieten ontwikkelen zich juist sneller bij hoge temperaturen.
• Voeg eventueel aquariumzout toe (1-2 gram per liter) om de slijmhuid te ondersteunen (niet voor garnalen en sommige meervallen).
• Verbeter het dieet met vitaminevoer.

8. Preventie van Giezel

Waterkwaliteit en onderhoud:

• Regelmatig water verversen (10-30% per week)
• Goede filtratie en zuurstofvoorziening
• Geen overbevolking
• Quarantaine voor nieuwe vissen (minimaal 2-4 weken)

Voeding:

• Gevarieerd, kwalitatief goed voedsel (vlokken, diepvries, levend)
• Niet overvoeren (voorkom rottend afval)

Stress beperken:

• Rustige huisvesting, geen agressieve soorten samenhouden
• Temperatuurschommelingen vermijden
• Voldoende schuilplaatsen in het aquarium

9. Samenvatting in het kort